دسترسی کودکان به موزه‌ها از جمله حقوق اساسی آنهاست/ وقتی می‌توان زندگی در زمان و مکانی دیگر را تجربه کرد
اولین نشست تخصصی نمایشگاه «پلکان» با موضوع «کودک و موزه» برگزار شد.
به گزارش روزنه هنر، نشست تخصصی «کودک و موزه» از سلسله برنامه‌های نمایشگاه «پلکان» با حضور آسیه مزینانی (معاون فرهنگی و هنری خانه هنرمندان ایران)، لیلا کفاش‌زاده (پژوهشگر میراث فرهنگی و عضو شورای کتاب کودک)، زهرا فرمانی (مدیر موسسه بادبادک، مدیر و موسس موزه مجازی هنر کودک) و فرزانه طاهری (مدیر موزه کودکی ایرانک) بعد از ظهر یکشنبه ۲۱ خردادماه، در سالن امیرخانی خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
آسیه مزینانی در ابتدای این مراسم گفت: «موزه و کودک» عنوان اولین برنامه از سلسله نشست‌هایی است که در کنار نمایشگاه دیدنی «پلکان» برگزار می‌شود. «پلکان» پروژه‌ای مفصل و تماشایی درباره کودکان و هنر کودک است و ما امروز اینجاییم تا درباره موضوع موزه و کودک صحبت کنیم. همانطور که می‌دانید دو بخش از نمایشگاه «پلکان» به فعالیت‌های موسسه بادبادک و موزه کودکی ایرانک اختصاص دارند که در این ده روز در برابر چشمان شما قرار می‌گیرند. قطعا حرف‌های امروز نیز می‌تواند راهگشا باشد تا با هر دو پروژه از نزدیک آشنا شویم.
لیلا کفاش‌زاده در ادامه این نشست گفت: در ده پانزده سال اخیر شاهد این بودیم که به آرامی نگاه موزه‌ها به سمت کودکان چرخیده و به آنها نیز توجه می‌کنند. در گذشته این نگاه وجود نداشت و اصلا در موزه‌ها فضای مناسبی برای کودکان در نظر گرفته نشده بود. اما چند سال پیش تحولی رخ داد و این مسئله مطرح شد که نباید کودکان بدون آشنایی با موزه‌ها که بخشی از هویت، تاریخ و فرهنگشان را تشکیل می‌دهد، بزرگ شوند.
او ادامه داد: زیرا در اینصورت وقتی به سربازی می‌روند، چون این شناخت در آنها ایجاد نشده است، روی دیوار زیبای کاخ گلستان می‌نویسند: «یادگاری، سرباز وظیفه فلان، تاریخ» بنابراین ما به این فکر کردیم که چه کاری انجام دهیم تا شاهد اتفاقاتی از این دست نباشیم و آدم‌ها با سرزمینشان بیگانه نباشند؟ بنابراین انجام کار فرهنگی در موزه‌ها را شروع کردیم.
این پژوهشگر با تاکید بر اینکه قرار نیست درباره اقدامات انجام شده صحبت کند، بیان کرد: می‌خواهم توجهتان را به فضای عجیب موزه‌ها جلب کنم. میشل فوکو در دسته‌بندی خود از شهر، موزه‌ها را جز دگرمکان‌ها معرفی می‌کند. چون موزه‌ها می‌توانند در جایی شلوغ از شهر تهران باشند ولی وقتی وارد آن می‌شوید با فضایی مواجهید که دیگر اینکه در چه زمانی و تحت چه حکومتی و با چه شلوغی زندگی می‌کنید، مهم نیست، در واقع شما وارد یک دگرمکان شدید که زمان و مکان دیگری را برایتان می‌سازد.
کفاش‌زاده با تاکید بر اینکه موزه به کودکان این امکان را می‌دهد تا زندگی در زمان‌ها و مکان‌های دیگری را تجربه کنند، گفت: در موزه شما می‌توانید کودکان خود را به سفر در زمان و مکان ببرید؛ به‌گونه‌ای که فراموش کنند کجا هستند و در چه زمانه‌ای زیست می‌کنند.
زهرا فرمانی نیز در ادامه این نشست با طرح این پرسش که چگونه می‌توان در موزه آفرینش هنری داشت؟ گفت: موزه مجازی هنر کودک هفت سال پیش رونمایی شد و در این سال‌ها تلاش کرده تا کاری را برای کودکان انجام دهد. یکی از کارهای اصلی این موزه این است که هر کودک در هر جای دنیا می‌تواند برای خود در آنجا صفحه‌ای ایجاد کند. بچه‌ها می‌توانند از اولین خط‌خطی‌های دوران نوزادی‌شان تا آثاری که احساس و اندیشه خود را در آن تصویر کردند را در صفحه‌ی ایجاد شده قرار دهند و به نمایش عموم بگذارند. آنها سال‌ها بعد با مراجعه به این صفحه می‌توانند، کودکی‌شان را در این مجموعه ببینند.
او با اشاره به چالش‌هایی که در راه تاسیس موزه مجازی هنر کودک با آن درگیر بوده است، بیان کرد: پیش از تاسیس این موزه نگاهمان این بود که کودک در لحظات مختلف زندگی‌اش می‌آفریند؛ پس ما باید کدام یک از آثار او را در موزه نگه داریم و به آن ارزش بیشتری بدهیم؟ سال‌ها به این موضوع فکر کردیم و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که این موزه تنها به صورت مجازی می‌تواند به فعالیت بپردازد. زیرا به این صورت این امکان فراهم می‌شد تا هزاران اثر را بدون هیچ‌گونه گزینشی انتخاب کنیم و در موزه قرار دهیم.
مدیر و موسس موزه مجازی هنر کودک در بخش دیگری از صحبت‌هایش به دیگر فعالیت‌های این مجموعه اشاره کرد و گفت: تاسیس این موزه در کنار موزه‌های دیگری که در این چند سال اخیر برای کودکان ایجاد شده است، واقعا اتفاق جذابی است؛ زیرا می‌تواند شرایطی را ایجاد کند تا کودک بتواند با فضای موزه ارتباط بیشتری برقرار کند. علاوه بر این ترجمه مقالات روز دنیا در این حوزه در کنار برگزاری رویدادهایی در این راستا از دیگر فعالیت‌های موزه مجازی هنر کودک است.
فرمانی در ادامه بیان کرد: حضور در موزه در هر سنی می‌تواند برای افراد آغاز شود و به رشد او کمک کند. آنجایی که کودک نقش‌آفرینی می‌کند و از هر ابزاری برای بیان هنر خود کمک می‌گیرد، اتفاق ویژه‌ای رقم می‌خورد که بخش مهمی از شخصیت او را نمایان می‌کند. از همه موزه‌دارانی که این فرصت را فراهم کردند تا کودکان نیز از آن بهره ببرند، تشکر می‌کنم.
فرزانه طاهری نیز در ادامه این برنامه گفت: وقتی از موزه کودکی ایرانک صحبت می‌کنم، منظورم فضایی نیست که همیشه در دسترس ما باشد. متاسفانه ما به عنوان بخش خصوصی به طور موقت صاحبان موزه‌هایی می‌شویم و در آنجا می‌توانیم با کودکان و نوجوانان امروز و دیروز ارتباط برقرار کنیم. با این همه امیدواریم بتوانیم در همین زمان‌ها که مکانی در اختیارمان قرار می‌گیرد،کاری مفید انجام دهیم.
او با تاکید بر نقش موزه‌ها در سواد شکوفایی کودکان، بیان کرد: کودک بالفعل انسانی کوچک است و بالقوه انسانی متفاوت و منحصر به فرد. همانطور که می‌دانید موزه‌ها زیرشاخه میراث فرهنگی و گردشگری هستند. در گردشگری برای کودکان، نخستین گام از نهاد خانواده به جامعه به قصد یادگیری برداشته می‌شود. البته اکنون رویکردهای جدیدی مطرح است و از آن با عنوان سواد شکوفایی یاد می‌کنند. در واقع گردشگری مسیری برای تحقق حقوق کودکان است.
مدیر موزه کودکی ایرانک در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به بندهایی از پیمان‌نامه حقوق کودک، گفت: بر پایه ماده ۱۳ و ۱۷ پیمان‌نامه حقوق کودک، کودکان و نوجوانان باید امکان جستجو و دریافت اطلاعات از راه منابع شفاهی، شنیداری یا هرگونه رسانه‌ای که خودشان انتخاب می‌کنند را داشته باشند. زیرا دسترسی کودکان به این اطلاعات راهی برای ترویج رفاه اجتماعی، رفاه معنوی و بهداشتی و اخلاقی آنها است. در ماده ۲۳ همین پیمان نامه به کودکان با نیازهای ویژه اشاره می‌شود که آنها هم مانند کودکان عادی باید باتوجه به توانایی‌شان دسترسی به این اطلاعات و محیط‌های همگانی را داشته باشند.
طاهری ادامه داد: فراهم کردن امکانات لازم برای رسیدن کودکان و نوجوانان به این دسترسی‌ها وظیفه دولت‌ها، جامعه مدنی و خانواده‌هاست. بنابراین فضاهای تفریحی، فرهنگی و هنری به شرط تحقق فضای فیزیکی و محتوایشان در دسترس‌ترین نهادهایی هستند که پیش از نهاد مدرسه می‌توانند به بچه‌ها در دسترسی به این حقوقشان کمک و زمینه‌ای برای شکوفایی آنها ایجاد کنند.
او با بیان اینکه شکوفایی برای کودکان آغاز مسیری برای سواد است که در زندگی کودکان می‌تواند تاثیری پایدار و همیشگی داشته باشد، در مورد موزه کودکی ایرانک توضیح داد: ما در موزه کودکی ایرانک که به پشتوانه دو پژوهش شکل گرفته است، برای آشنایی کودکان با تاریخ دوران کودکی از دوره باستان تا دوره پهلوی و آموزش آداب موزه‌گردی تلاش کردیم. در این موزه میراثی به نمایش گذاشته می‌شود که برای کودکان قابل درک و آشناست. شکر خدا تاکنون نیز بازخوردهایی خوبی گرفتیم. شخصا امیدوارم کودکان در ادامه راه خود از موزه بزرگسالان نیز دیدن کنند. چون باید با میراث فرهنگی خود آشنا باشند.
پخش کلیپ از موزه‌های کودک و جلسه پرسش و پاسخ انتهایی مراسم از دیگر برنامه‌های این نشست بودند.
نمایشگاه «پلکان» تا ۲۹ خرداد ماه در خانه هنرمندان ایران برپاست. علاقمندان به تماشای آثار و برنامه‌های مختلف حاضر در نمایشگاه «پلکان»، می‌توانند در طول برگزاری این رویداد، از یکشنبه تا جمعه از ساعت ۱۵ تا ۲۱ به خانه هنرمندان ایران مراجعه کنند.
