«رستگاری» مسعود ده نمکی در ماوراء  

روزنه هنر؛ عزیزالله محمدی(امتدادجو) 

این روزها و در شب های ماه مبارک رمضان شاهد رجعت تلویزیون به گونه سریالهای ماورائی با درونمایه اعتقادی هستیم که «مسعود ده نمکی» پای در این عرصه صعب و پرمعنا گذاشته؛ صعب از آن منظر که بطور ذاتی پرداختن به مفاهیم روحی و معنوی و ماورائی و ناشناخته، عرصه بسیار پر چالش و پر انتقادی می‌تواند باشد که لغزش و یا انحراف در آن علاوه بر نابودی اعتبار، خسارات معنوی و اعتقادی و حتی اجتماعی جبران ناپذیری را نیز به همراه دارد.

تعلق انسان به موضوعات ماورایی و کشف جهان‌های فوق شناخت حواس انسانی وعوالم ناپیدا، بخشی از بعد حسی، ادراکی، روانی و حتی فطری او هست که دائما سعی دارد تا به جای زندگی عادی در امروز، فردای نیامده را پیش از رسیدن باز بشناسد و به همین دلیل تا پیش از این دوره زمانی و حتی در همین دوره مدرنیزه و مترقی که علم در ابعاد مختلف خود را نمایان کرده و بخشی ازدریچه‌ها و دروازه‌های دانش بر انسان آشکار شده؛ باز هم می‌بینیم که عده ای با استفاده از تکنیکهای رمالی و یا فالگیری و پیشگویی می‌خواهند سر از فردای نیامده دربیاورند و سفر در زمان بویژه به آینده از علاقمندی‌های خاص آنان محسوب می‌شود.

اساسا تفکر مبتنی بر وجود سایرعوالم و موجودات را نمی‌توان کتمان کرد و قطعا چنین عوالم ناپیدایی در جهان مخلوق هستی ساز جهان، با توجه به مفاهیم دینی و اشارات موجود در کتب دینی وجود دارند و ای بسا که به این عوالم نیز رفت و آمد‌هایی بطرق نامعلوم وجود داشته و قطعا هنوزهم وجود دارد؛ اما! اینکه آیا این موضوع در جهان زیست بشر می‌تواند تعمیم به کل پیدا کند و یا این عوالم در هم ادغام و ترکیب شوند؛ موضوعی است که اظهار نظر به آن نمی‌تواند منطق قابل اثباتی لااقل در برهه کنونی داشته باشد وارجاعات به تجربه‌های صورت گرفته بر اساس آیات و روایات بویژه در خصوص جهان و عوالم بعد از مرگ است که برای همگان و بالاخص جامعه مسلمانان موضوع را قابل پذیرش کرده.

با یک پرسه زنی ساده در فضای مجازی می‌توانیم ببینیم که بستر فضای مجازی بویژه «اینستاگرام» هم به هر طریق ممکن می‌خواهد گونه ای دیگر غیر از آنچه که کره «زمین»هست را به ساکنان آن معرفی کند: یعنی توجه به موجودات ماورایی و فرا زمینی و یا تخت بودن زمین و یا منطقه ممنوعه و آنسوی قطب جنوب و… از چنان گستردگی تصویر و تحلیل برخوردار شده که نمی‌توان به ساده گی از کنار آن گذشت و قطعا اهدافی غیر از جلب توجه و جمع آوری فالور در پشت این موضوع می‌تواند نهفته باشد.

مجموع این توجه بشر به علوم و وقایع ماورائی گویای آن است که انسان تمایل به رشد و کمال و ارتقا دارد و بستر این مهم را در نایافته‌های خودش می‌بیند و به هر طریق ممکن می‌خواهد سر از ناشناخته‌هایی دربیاورد که ای بسا شاید از آن بازگشتی هم وجود نداشته باشد.

بستر هنر و تلویزیون که نقش اندیشه ساز در بین آحاد مختلف جامعه دارد همواره با تشخیص این نیاز و ذائقه مخاطب در سالهای متوالی بویژه در دو دهه اخیر بسیار هوشمندانه و هدایتگرانه پای به این عرصه گذاشته و دقیقا در ایام خاصی مثل ماه مبارک رمضان رو به پخش سریالهای آورده که می‌تواند این نیاز جامعه را پاسخ بدهد.

پایش و نگاه به سریالهای ماه رمضانی که یا طنز بوده اند و یا با مفاهیم و معنایی عرفانی و معنوی و ماورائی ساخته شده اند؛ گویای آن است که این گونه سریالها نیاز جدی جامعه و مخاطبین تلویزیون در این شبها است که بطریق مطلوب باید بر آن توجه کرد و جای تامل می‌تواند باشد که برنامه ای چون« زندگی پس از زندگی» نیز در همین طریق توجه رسانه به نیاز و ذائقه جامعه و مخاطب چند سالی است که با استقبال خوب مردم با نگاه به زندگی پس از مرگ و ماوراء به روی آنتن می‌رود.

تجربه سریالهای مثل(کمکم کن، پنج کیلومتر تا بهشت، روز حسرت، اغما، سقوط یک فرشته و …) که جملگی در ایام ماه مبارک رمضان پخش می‌شدند این دیدگاه را در بین بعضی از منتقدین ایجاد کرده بود که تلویزیون با ساخت این سریالها به تکرار افتاده و سوژه جدید و یا ساختار جدیدی نیز برای بیان مفاهیم اعتقادی ندارد؛ اما «مسعود ده نمکی» که با سه گانه اخراجیها به اوج نام در عرصه کارگردانی رسید و با همان ساختار تجربه‌های دیگری را هم کسب کرد؛ حالا با ساخت سریال« رستگاری» با موضوعات ماورائی و جهان ناشناخته و ناپیدا، مطابق نظر کارشناسان شبهای ماه مبارک رمضان را برای مخاطبین جذاب و پر مفهوم کرده.

بعد از وقفه طولانی که تلویزیون برای پخش سریالهای خاص با موضوع روح و دنیای پس از مرگ داشت؛ حالا «رستگاری» با تفاوتهای زیادی نسبت به سریالهای ماقبل «شبکه دو »را در معرض توجه عموم و حتی خواص قرار داده تا با رویکردهای هنری جدید مسعود ده نمکی بیشتر آشنا شوند و ده نمکی نیز با بکار گیری جلوه‌های ویژه بدیع و پر کاربرد در تیتراژ‌های آغازین و پایان و همینطور در

 

طول سریال و با بکار گیری موسیقی متن بسیار تاثیرگذار توانسته پاسخ ارزنده ای به این میزان از توجه‌ها بدهد.

رستگاری با ایجاد پیوند قصه‌های میانی در دل قصه اصلی که به موضوع دنیای بعد از مرگ می‌پردازد؛ پدیده‌های اجتماعی و بعضی از ناهنجاریهای مبتلا به جوانان را به تصویر کشیده و با ورود به لایه‌های روانی وعلل گرایش جوانان به این ناهنجاریها از جمله «اعتیاد» به خوبی رسالت رسانه ای خود را ایفا کرده و در قالب این سریال پیام شخصیت شناسی و توجه به جوانان را در کنار موضوعات معنوی مطرح کرده است.

پی‌رنگ داستانی موجود در سریال، به شخصیت‌های دو دوست و همکار گره معناداری خورده است که رابطه عاطفی و صمیمیت و همکاری این دو دوست پیوندهای خانوادگی را نیز بوجود آورده و گویا این تمام ماجرا نیست و ده نمکی تلاش دارد تا با کشف خلاء‌های موجود در روابط عاطفی و تفاوت سبک زیست و اختلاف طبقاتی میان دو دوست، بار معنایی ارتباطات منطقی را برجسته و بر مبنایی واقعیات وتعلقات، شخصیت‌ها را به مخاطب معرفی کند.

تکنیکال بودن تصویر برداری و دکوپاژهای صورت گرفته در صحنه‌های مرتبط با حضور روح، از نوآوری و خلاقیت منحصر به فردی برخوردار است که پیوستگی حسی عمیقی بین مخاطبین و تفکر کارگردان ایجاد می‌شود و تماشاگر «رستگاری» در مفهوم هستی خود و چگونه زیستن، به بازنگری می‌اندیشد و تفکر ادامه حیات در جهان دیگر را با معنای«معاد» و مفاهیم دینی دوباره می‌سنجد و قطعا تغیر را در خود می‌تواند احساس کند.

توجه به موضوع درام و چالشهای اقتصادی و از همه مهمتر اعتقادات که تنظیم کننده رفتار و کردار و گفتار است در متن فیلمنامه از چنان برجستگی و اهمیتی برخوردار است که می‌تواند هر مخاطبی را به رغم چالشهای روزمره زندگی به تفکر در خصوص نحوه و سلامت زندگی وادار کند و قطعا او را به دیگر گونه بودن و دگر گونه زیستن هدایت نماید.

در این سریال که بیش از ۲۰ بازیگر سینما و تلویزیون ایفای نقش می‌کنند از لحاظ جلوه‌های ویژه نیز از تکنیک‌های جدید بهره برده شده که هر کدام از این جلوه‌های ویژه در موقعیت‌های دنیایی یا برزخی و عالم قبر بر جذابیتهای داستانی و گونه اثر در سی قسمت شبهای ماه مبارک رمضان روز به روز بیشتر می‌افزاید و مخاطب را با انگیزه دیدن تصاویر بدیع و غیر قابل تکرار به دنبال خود می‌کشد.

تعداد زیادی از بازیگران از جمله (محمود پاک‌نیت، علیرضا استادی، حمیدرضا هدایتی، رامین راستاد، مهدی سلوکی،نیما شاهرخ‌شاهی و کاوه سماک‌باشی) در این سریال با مفاهیم ماورائی ایفای نقش کرده اندکه بیش از آنچه که اشاره شد به لحاظ هنری و بازیگری قابل بررسی است؛ اما با توجه به سایر زوایای سریال که قطعا در خصوص آنها باید بیشترگفته شود؛ این مهم را به فرصتی دیگر و مفصل موکول می‌کنیم.