پژوهش‌های میان رشته‌ای، نقش سینما در صورت‌بندی فرهنگی جهان معاصر را آشکار می‌کند
مسعود نقاش‌زاده با تأکید بر اهمیت پژوهش در هنر-صنعت-رسانه سینما، پژوهش‌های میان رشته‌ای را برای افزایش اثربخشی فرهنگی سینما، حائز اهمیت دانست و گفت: پژوهش‌های سینمایی، محدود به پژوهش برای تولیدات سینمایی و تلاش برای توصیف مسائل و چالش‌های مدیریت سینما نمی‌شود؛ اگرچه پژوهش در همین موارد و بخصوص در نظام مدیریتی سینمای ایران هم مغفول و مهجور مانده است.
به گزارش روزنه هنر، مسعود نقاش‌زاده (کارگردان، استاد دانشگاه و داور ششمین جایزه پژوهش سال سینمای ایران) گفت: پژوهش به معنای عام، یعنی اتخاذ روش‌های نظام‌مند برای یافتن پاسخ یک مسئله یا معلوم ساختن یک مجهول؛ و ما می‌دانیم که پژوهش تا چه اندازه در پیشرفت و توسعه دانش بشر در حوزه‌های مختلف کارساز بوده است. به عبارت دیگر، پژوهش نوعی اندیشه‌ورزی نظام‌مند، هدفمند و منسجم است که متناسب با مختصّات و اقتضائات حوزه‌های معرفتی مختلف، روش‌های آن توسعه و ارتقا پیدا کرده است.
وی ادامه داد: ارزش، موفقیت و کارکرد هر پژوهش در گام اول معطوف به تشخیص مشکل و مسئله، و سپس کاربستِ روش‌های مناسب برای پاسخ‌گویی به مسئله است. بنابراین در گام نخست، توصیف و تشخیص مسئله، مهم‌ترین رکن پژوهش در هر حوزه معرفت بشری و از جمله سینما به شمار می‌رود.
نقاش‌زاده گفت: به طور مشخص سه گروه در حوزه سینما با پژوهش سر و کار دارند؛ اول سینماگران و در میان آنها شاید کسانی که بیش از دیگران برای کار خود، نیازمند پژوهش‌های دقیق و عمیق باشند، فیلم‌نامه‌نویسان هستند. البته در میان سینماگران، سایر هنرمندان هم برای اجرای بهینه‌ی حوزه فعالیت خود نیاز به پژوهش دارند، اما اینکه چقدر این پژوهش‌ها انجام و استفاده می‌شود بحث دیگری است. گروه دیگر مدیران سینمایی هستند که دائماً در معرض تصمیمی‌گیری در مسائل خرد و کلان سینما و گاه در مقام سیاست‌گذاری‌های بلند مدت هستند. ما می‌دانیم که مدیران، اغلب تحت فشارهای گوناگون زمانی، اجرایی و مدیریتی هستند و به همین دلیل بیشتر متّکی به درک شهودی از مسائل و موقعیت‌ها هستند. اما واقعیت این است که هر مدیری و در هر سطحی، برای اتخاذ تصمیم بهینه در هر یک از مسائل مهم حوزه مسئولیت خود، نیازمند پشتوانه مطالعاتی و نظری است و بدیهی است که این امر ربطی به تخصص افراد ندارد، اگرچه حتی یک مدیر متخصص هم، قطعاً در همه مسائل و زمینه‌ها تخصص ندارد. بنابراین یکی از گروه‌هایی که شاید بیش از دیگران، به پژوهش و دستاوردهای آن نیاز داشته باشد، مدیران هستند. پشتوانه مطالعاتی و نظری و پژوهشی باعث می‌شود، بتوانیم از تجارب و دستاوردهای دیگران (در سرتاسر جهان) استفاده بهینه کنیم و راه‌های رفته و به مقصد نرسیده را دوباره نرویم.
وی افزود: گروه سوم اندیشه‌ورزان سینما هستند که شامل علاقه‌مندان مطالعات نظری و اساتید، دانشجویان و پژوهشگران مستقل در حوزه سینما هستند. و این نکته هم نیاز به توضیح ندارد که صرف اینکه کسی عنوان استاد یا پژوهشگر سینما را داشته باشد، بدین معنی نیست که در همه زمینه‌های سینما اطلاعات کافی دارد.
وی درباره تاثیرگذاری پژوهش یادآور شد: یک پژوهش وقتی هدفمند و تاثیرگذار است که براساس مسائل اصیل و واقعی تعریف، طرّاحی و اجرا شده باشد. اگر یک پژوهشگر، بدون توجه به نیازهای واقعی، پژوهشی انجام دهد، صرفا دل‌مشغولی‌های خود را دنبال کرده و فارغ از ارزش‌های نظری آن، معلوم نیست این پژوهش چقدر کاربردی و اثرگذار باشد. در میان انواع پژوهش‌ها، توجه به پژوهش‌های کاربردی در سینمای ایران ضروری است. البته باید بدانیم یکی از مسائلی که در سینما و بخصوص پژوهش در سینما با آن روبرو هستیم، فقدان چشم‌انداز روشن از نظام نیازها و مسائل سینمایی کشور است. این چشم‌انداز را بیش از همه، مدیران سینمایی، یعنی کسانی که همواره در معرض تصمیم‌های خرد و کلان در این حوزه هستند، باید روشن کنند. البته همین ترسیم چشم‌انداز روشن از نظام نیازها و مسائل سینمای کشور هم، خود نیازمند یک کار پژوهشی عمیق است. بنابراین، کارآیی و بارور شدن پژوهش در سینمای ایران، پیش از همه موکول به باورمندی مسئولان سینمایی به امر پژوهش و سپس منوط به تشخیص و توصیف دقیق مسائل و نیازهای مطالعاتی سینمای کشور، توسط مدیران سطوح مختلف سینمایی است.
وی اضافه کرد: معمولاً در ابتدای هر سال معاونت توسعه فناوری و مطالعات سینمایی، برخی موضوعات مورد توجه سازمان سینمایی را به دانشگاه‌ها اعلام می‌کند. اما آنچه ما می‌دانیم این است که این موضوعات، محورهای کاربردی و پرسش‌های اساسی مدیریت سینما که تصمیم‌گیری‌های کلان مدیریتی نیازمند توجه به آنها باشد، نیستند یا در مواردی هم که موضوع یک پژوهش اهمیت و اولویت مدیریتی دارد، عموماً نتایج چنین پژوهش‌هایی در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌های کلان نقشی ندارند. البته نباید فراموش کنیم که مدیران علاوه بر فشارهای زمانی و اجرایی، نمی‌توانند به راحتی به نتایج هر پژوهشی هم اعتماد کنند. زیرا داده‌ها و نتایج شمار قابل توجهی از پژوهش‌ها با اطلاعات میدانی مدیران تخصصی سازگار نیست و علت این امر هم چیزی جز واسپاری برخی پژوهش‌ها به پژوهشگران مبتدی و غیرحرفه‌ای نیست. از این رو، تخصص، توانایی و اعتبار پژوهشگران هم در کاربردی شدن نتایج پژوهش‌ها در سینمای کشور اهمیت فراروانی دارد. زیرا اعتبار و پایایی نتایج پژوهش‌ها، زمینه‌ساز جلب اعتماد مدیران به سودمندی و اثربخشی پژوهش خواهد بود.
داور ششمین جایزه پژوهش سال سینمای ایران اظهار کرد: اگر طرح نامه‌های ارائه شده به ششمین جایزه پژوهش سال سینما را بررسی کنیم، تعداد اندکی از آنها با مسائل مهم، واقعی و مبتلا به امروز صنعت سینمای ایران مرتبط هستند. اگرچه برخی از این طرح نامه‌ها موضوعات ارزشمندی دارند، اما مسئله اغلب این طرح‌نامه‌ها، به ندرت با مسائل مهم و دارای اولویت در سینمای ایران انطباق دارد.
وی افزود: بنده پیشنهاد می‌کنم معاونت توسعه فناوری و مطالعات سینمایی به نمایندگی از مدیریت سینمای کشور، مسائل دارای اهمیت، اولویت و موضوعاتی که به طور مستمر در تصمیم‌گیری‌های سینمای کشور چالش‌زا هستند را صورت بندی کرده و در معرض دیدِ پژوهشگران حرفه‌ای قرار دهند. در سوی دیگر، پژوهشگران نیز باید بدانند بخش مهمی از اثربخشی پژوهش‌های کاربردی، وابسته به عملکرد حرفه‌ای، پاسخ‌گویی مؤثر به یک مسئله واقعی و اتخاذ روش‌هایی بهتر برای یافتن بهترین پاسخ است. در این صورت باید گفت رابطه میان سینما و پژوهش می‌تواند رابطه لازم و ملزوم تعریف شود. تا زمانی که مدیران و سینماگران احساس کنند نیازی به پژوهش برای پاسخ به چالش‌های مدیریتی ندارند، کار پژوهشی ارزش واقعی خود را نمی‌یابد و تا زمانی که پژوهشگران حرفه‌ای به این باور نرسند که نتایج آثارشان در سطوح مختلف الهام‌بخش و اثربخش است، پژوهش را به عنوان یک کار حرفه‌ای و ارزشمند دنبال نمی‌کنند. و در ضلع سوم این مثلث، سینماگران نیز باید به اهمیت و اعتبار نتایج پژوهش‌ها به عنوان تشخیص بهترین راه حل برای حرفه خود، اعتماد کنند. اگر اهالی سینما باور داشته باشند پژوهش‌های حرفه‌ای می‌توانند ما را در هر کار و حرفه‌ای که هستیم، به نتایج و تاثیرات بهتری برسانند، هیچ گاه از پژوهش و دستاوردهای آن روی برنمی‌تابند.
این کارگردان بیان کرد: پژوهش‌های سینمایی، محدود به پژوهش برای تولید آثار و توصیف مسائل و چالش‌های مدیران سینمایی نمی‌شود. سینما پدیده‌ای چند بعدی و دربرگیرنده ساحات هنر، رسانه، صنعت و تجارت است و با مسائل مختلفی از جوامع انسانی سر و کار دارد و در مطالعات بین‌المللی، یکی از شاخص‌های توسعه فرهنگی به شمار می‌رود. بنابراین پژوهش‌های میان رشته‌ای در سینما می‌تواند زمینه‌ساز شناخت هر چه عمیق‌تر نقش سینما در صورت‌بندی فرهنگ جوامع در جهان معاصر باشد.
نقاش‌زاده تصریح کرد: برای اینکه پژوهش‌های سینمایی جایگاه واقعی خود را بیابد، اولین گام را باید دستگاه متولی سینما بردارد و جایزه پژوهش سال را به عنوان فعالیتی مهم در هدفمندسازی مطالعات سینمای کشور، سازماندهی کند و نیازها و مسائل دارای اولویت سینما را جدی بگیرد. در این صورت، پژوهشگران حرفه‌ای و جامعه دانشگاهی نیز ترغیب شده و متناسب با نیازها و اولویت‌ها فعال خواهند شد. امیدوارم جایزه پژوهش سال سینما موجب شود پژوهشگران، سینماگران و مدیران سینمایی ارزش پژوهش در حل مسائل و ضرروت کاربرد آن در بهینه‌سازی و توسعه هنر، صنعت و رسانه سینما را افزایش دهد.
منبع: ایلنا
